सुकन्या समृद्धी योजना : फायदे, पात्रता आणि व्याजदर
भारत सरकारने मुलींच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी सुरू केलेली सुकन्या समृद्धी योजना (Sukanya Samriddhi Yojana - SSY) ही बेटी बचाओ, बेटी पढाओ अभियानाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे. ही योजना पालकांना त्यांच्या मुलीच्या शिक्षण, विवाह आणि भविष्यासाठी आर्थिक सुरक्षितता निर्माण करण्याची सुवर्णसंधी देते. या लेखात आपण या योजनेचे फायदे, पात्रता अटी आणि व्याजदर याबद्दल सविस्तर माहिती पाहूया.
सुकन्या समृद्धी योजना म्हणजे काय?
सुकन्या समृद्धी योजना (SSY) ही एक लघु बचत योजना आहे जी भारतीय टपाल खात्यांद्वारे आणि काही राष्ट्रीयीकृत बँकांद्वारे चालवली जाते. या योजनेअंतर्गत पालक किंवा पालक प्रतिनिधी आपल्या मुलीच्या नावाने खाते उघडू शकतात.
या खात्यात गुंतवलेली रक्कम निश्चित कालावधीनंतर व्याजासह परत मिळते, आणि ती मुलीच्या शिक्षण किंवा विवाहासाठी वापरता येते.
पात्रता (Eligibility)
सुकन्या समृद्धी खाते उघडण्यासाठी काही पात्रता अटी आहेत.
• मुलीचे वय खाते उघडताना १० वर्षांपेक्षा कमी असावे.
• एका कुटुंबातील जास्तीत जास्त दोन मुलींसाठी दोन खाते उघडता येतात. जर जुळ्या मुली झाल्या असतील तर अपवाद मानला जातो.
• मुलीचे पालक किंवा कायदेशीर संरक्षक खाते उघडू शकतात.
गुंतवणूक रक्कम (Investment Amount)
• किमान रक्कम : ₹२५० प्रति वर्ष
• कमाल रक्कम : ₹१.५ लाख प्रति वर्ष
ही रक्कम तुम्ही एकदाच किंवा वर्षभरात हप्त्यांमध्ये जमा करू शकता. १५ वर्षांपर्यंत पैसे जमा करता येतात, आणि खाते २१ वर्षांनंतर परिपक्व (mature) होते.
व्याजदर (Interest Rate)
सुकन्या समृद्धी खात्यावर व्याजदर सरकारदरम्यान तिमाही ठरवला जातो. २०२५ पर्यंतचा व्याजदर सुमारे ८.२% वार्षिक (compounded yearly) आहे. हा व्याजदर इतर लघुबचत योजनांच्या तुलनेत जास्त असून मुलीच्या भविष्याची सुरक्षित गुंतवणूक ठरतो.
कर सवलती (Tax Benefits)
१. कलम 80C अंतर्गत सवलत - सुकन्या समृद्धी खात्यात जमा केलेली रक्कम ₹१.५ लाखांपर्यंत करमुक्त आहे.
२. व्याज आणि परतावा दोन्ही करमुक्त - या योजनेत मिळणारे व्याज आणि परिपक्वतेवेळी मिळणारी रक्कम पूर्णपणे करमुक्त (Tax-Free) आहे. यामुळे ही योजना EEE (Exempt-Exempt-Exempt) श्रेणीत मोडते — म्हणजेच जमा, व्याज आणि परतावा या तिन्ही टप्प्यांवर कर सवलत मिळते.
पैसे काढण्याची (Withdrawal) अटी
१. शैक्षणिक खर्चासाठी - मुलीचे वय १८ वर्षे झाल्यानंतर तिच्या उच्च शिक्षणासाठी खात्यातील ५०% रक्कम काढता येते.
२. परिपक्वता (Maturity) - खाते २१ वर्षांनी परिपक्व होते. मुलीचे लग्न झाल्यासही खाते बंद करून रक्कम काढता येते (१८ वर्षांनंतरच).
खाते कुठे उघडता येते?
• जवळच्या पोस्ट ऑफिसमध्ये (Post Office)
• SBI, HDFC, PNB, Axis Bank, ICICI Bank अशा काही राष्ट्रीयीकृत आणि खासगी बँकांमध्ये.
खाते उघडण्यासाठी आवश्यक कागदपत्रे
• मुलीचा जन्म दाखला (Birth Certificate)
• पालकांचे आधार कार्ड आणि पॅन कार्ड
• पत्ता पुरावा (Address Proof)
• प्रारंभिक जमा रक्कम
सुकन्या समृद्धी योजनेचे मुख्य फायदे (Key Benefits)
१. उच्च व्याजदर - इतर सरकारी योजनांपेक्षा अधिक परतावा.
२. कर सवलत - गुंतवणूक, व्याज आणि परिपक्व रक्कम करमुक्त.
३. सुरक्षित गुंतवणूक - सरकारकडून हमी असलेली योजना.
४. मुलीच्या शिक्षणासाठी उपयोगी - १८ वर्षांनंतर अर्धी रक्कम काढण्याची सुविधा.
५. मुलीच्या नावावर आर्थिक सुरक्षितता - तिच्या भविष्याची आर्थिक तयारी सुनिश्चित होते.
उदाहरणाद्वारे समजून घ्या
जर तुम्ही दरवर्षी ₹१००,००० या योजनेत १५ वर्षांसाठी जमा केले,
तर २१ वर्षांनी सुमारे ₹४५ लाखांपर्यंत रक्कम मिळू शकते (व्याजदर ८.२% धरून). ही रक्कम मुलीच्या शिक्षण, करिअर किंवा विवाहासाठी मोठी मदत ठरते.
सुकन्या समृद्धी योजना ही मुलीच्या उज्ज्वल भविष्याची हमी देणारी आणि कर सवलत देणारी एक उत्कृष्ट सरकारी योजना आहे. प्रत्येक पालकाने आपल्या मुलीच्या नावाने हे खाते उघडून तिला आर्थिकदृष्ट्या स्वतंत्र आणि सुरक्षित बनवावे.
आजची बचत म्हणजे उद्याचं शिक्षण आणि समृद्धी!