Godfather of AI कोण आहेत? त्यांचा संपूर्ण जीवन प्रवास
Artificial Intelligence (AI) हे जगातील सर्वात वेगाने प्रगती करणारे क्षेत्र आहे. आपल्या रोजच्या जीवनातील स्मार्टफोन, Google Search, Voice Assistants, Self-driving Cars यामागे एक महत्त्वपूर्ण व्यक्तीचा वाटा आहे – Geoffrey Hinton. त्यांना जगभरात Godfather of AI म्हणून ओळखले जाते. त्यांच्या संशोधनामुळे मशीन लर्निंग आणि डीप लर्निंगमध्ये क्रांतिकारी बदल घडले. या लेखात आपण Geoffrey Hinton यांची संपूर्ण जीवनकथा, संशोधन, आणि AI क्षेत्रातील योगदान जाणून घेऊ.
Geoffrey Hinton यांचा जन्म व शिक्षण
Geoffrey Everest Hinton यांचा जन्म ६ डिसेंबर १९४७ रोजी लंडन, युनायटेड किंगडम येथे झाला. ते लहानपणापासूनच बुद्धिमान व जिज्ञासू होते. त्यांचे कुटुंबही शैक्षणिक दृष्ट्या प्रभावी होते. त्यांच्या आजोबांना १९६३ मध्ये नॉबेल पारितोषिक मिळाले होते.
Hinton यांनी University of Cambridge येथून Experimental Psychology मध्ये पदवी घेतली. त्यानंतर त्यांनी University of Edinburgh येथून १९७८ साली Artificial Intelligence मध्ये Ph.D. पूर्ण केले. त्याच काळात त्यांची रुची मानवी मेंदू, न्यूरॉन्स आणि संगणकांना मानवासारखे विचार कसे करता येतील याकडे वळली.
शैक्षणिक आणि संशोधन कारकीर्द
Ph.D. पूर्ण केल्यानंतर Geoffrey Hinton यांनी अनेक नामांकित विद्यापीठांमध्ये प्राध्यापक म्हणून काम केले. त्यामध्ये Carnegie Mellon University, University of Toronto, आणि University College London यांचा समावेश होता.
१९८० आणि १९९० च्या दशकात त्यांनी Artificial Neural Networks वर संशोधन सुरू केले. त्या काळात Neural Networks हे जास्त वापरले जात नव्हते कारण संगणकीय क्षमतांची मर्यादा होती. पण Hinton यांनी या तंत्रज्ञानावर विश्वास ठेवून संशोधन सुरूच ठेवले.
Deep Learning मधील योगदान
Geoffrey Hinton यांचे सर्वात मोठे योगदान म्हणजे Deep Learning. २००६ मध्ये त्यांनी Deep Belief Networks हा महत्त्वपूर्ण संशोधन पेपर प्रकाशित केला. या पेपरमुळे Deep Neural Networks ट्रेन करण्याची पद्धत विकसित झाली.
२०१२ मध्ये त्यांनी त्यांच्या विद्यार्थ्यांसह तयार केलेल्या AlexNet मॉडेलने ImageNet Competition जिंकली. या घटनेला AI Revolution ची सुरुवात मानले जाते. त्यानंतर Google, Microsoft, Amazon सारख्या कंपन्यांनी AI मध्ये मोठ्या प्रमाणावर गुंतवणूक सुरू केली.
Google मध्ये काम
२०१३ मध्ये Geoffrey Hinton यांनी त्यांची कंपनी DNNresearch ही Google ने विकत घेतली. त्यानंतर ते Google मध्ये Vice President आणि Engineering Fellow म्हणून काम करू लागले. त्यांनी Google Brain टीमसोबत काम करून Speech Recognition, Google Translate, आणि Healthcare AI Applications यावर संशोधन केले.
AI विषयी त्यांचे मत आणि इशारे
Geoffrey Hinton यांनी AI ची शक्ती आणि धोके दोन्ही मान्य केले आहेत. एप्रिल २०२३ मध्ये त्यांनी Google मधून राजीनामा दिला आणि AI च्या धोक्यांविषयी जगाला सतर्क केले. त्यांचे मत आहे की AI चा अतिरेकी वापर केल्यास मानवी रोजगार धोक्यात येऊ शकतात तसेच AI स्वतः निर्णय घेऊ लागल्यास मानवजातीसाठी आव्हान निर्माण होऊ शकते.
पुरस्कार आणि सन्मान
Geoffrey Hinton यांच्या कार्याची दखल घेत जगभरातील प्रतिष्ठित संस्थांनी त्यांना अनेक पुरस्कारांनी सन्मानित केले आहे.
2018 Turing Award (Yoshua Bengio आणि Yann LeCun यांच्यासोबत) – हे संगणक विज्ञानातील Nobel Prize मानले जाते.
• Royal Society चे Fellowship
आज जगभरातील AI संशोधक, विद्यार्थी आणि तंत्रज्ञान कंपन्या Geoffrey Hinton यांच्या संशोधनामुळे लाभ घेत आहेत. Neural Networks, Deep Learning, ChatGPT, Google Bard सारखी Generative AI मॉडेल्स ही सर्व त्यांनी केलेल्या संशोधनामुळे चालत आहे असे मानायला हरकत नाही.
Geoffrey Hinton हे खरोखरच Godfather of AI आहेत. त्यांच्या संशोधनाशिवाय आजची AI क्रांती शक्य झाली नसती. त्यांनी AI च्या अमर्याद शक्यता दाखवल्या पण त्याचबरोबर त्यातील जोखमीबद्दलही जगाला सावध केले. भविष्यातील AI सुरक्षित आणि मानवासाठी उपयुक्त बनविण्यासाठी Hinton यांचे विचार मार्गदर्शक ठरतील.