क्लाऊड कम्प्युटिंग म्हणजे काय?
आज प्रत्येक व्यवसाय, संस्था आणि वैयक्तिक वापरकर्ता क्लाऊडच्या माध्यमातून डेटा साठवणे, ॲप्लिकेशन चालवणे आणि ऑनलाइन सेवा वापरणे सुलभपणे करू शकतो.
• क्लाऊड कम्प्युटिंग म्हणजे काय?
• कसे कार्य करते
• त्याचे प्रकार
• आणि फायदे काय आहेत
क्लाऊड कम्प्युटिंग म्हणजे काय?
क्लाऊड कम्प्युटिंग म्हणजे इंटरनेटच्या माध्यमातून संगणकीय संसाधने (जसे की सर्व्हर, डेटाबेस, सॉफ्टवेअर, नेटवर्किंग आणि स्टोरेज) वापरण्याची पद्धत. यात आपण आपल्या संगणकावर डेटा साठवण्याऐवजी तो क्लाऊड म्हणजेच इंटरनेटवरील सर्व्हरवर साठवतो.
उदाहरणार्थ — आपण Google Drive, Dropbox किंवा iCloud वापरता, तेव्हा तुम्ही तुमचा डेटा क्लाऊडवर अपलोड करता. त्यामुळे तो कोणत्याही ठिकाणाहून आणि कोणत्याही डिव्हाइसवरून ऍक्सेस करता येतो.
क्लाऊड कम्प्युटिंग कसे कार्य करते?
क्लाऊड कम्प्युटिंगचे डेटा सेंटर नावाचे मोठे सर्व्हर हब असतात. हे सर्व्हर इंटरनेटद्वारे आपल्याला आवश्यक संसाधने पुरवतात.
१. वापरकर्ता इंटरनेटद्वारे क्लाऊड सर्व्हरशी कनेक्ट होतो.
२. क्लाऊड कंपन्या (जसे की AWS, Google Cloud, Microsoft Azure) तुमच्या गरजेनुसार संसाधने उपलब्ध करून देतो.
३. तुम्ही डेटा स्टोअर, ॲप्लिकेशन रन किंवा फाइल शेअर करू शकता — सर्व काही ऑनलाइन. यामुळे तुम्हाला महागडे हार्डवेअर, सॉफ्टवेअर खरेदी करण्याची गरज नसते.
क्लाऊड कम्प्युटिंगचे प्रकार
क्लाऊड कम्प्युटिंगचे तीन मुख्य प्रकार आहे
1️⃣ Infrastructure as a Service (IaaS) - यात वापरकर्त्याला इंटरनेटद्वारे सर्व्हर, नेटवर्क आणि स्टोरेज मिळते.
उदाहरण - Amazon Web Services (AWS), Google Compute Engine
2️⃣ Platform as a Service (PaaS) - डेव्हलपरना ॲप्लिकेशन बनवण्यासाठी आवश्यक साधने आणि प्लॅटफॉर्म पुरवले जातात.
उदाहरण - Microsoft Azure, Google App Engine
3️⃣ Software as a Service (SaaS) - यात सॉफ्टवेअर इंटरनेटद्वारे वापरता येते, इंस्टॉलेशनची गरज नसते.
उदाहरण - Gmail, Google Docs, Zoom
क्लाऊड कम्प्युटिंगचे फायदे
• खर्चात बचत - क्लाऊडमुळे महागडे सर्व्हर खरेदी करण्याची गरज राहत नाही.
• लवचिकता आणि स्केलेबिलिटी - क्लाऊडमध्ये तुम्ही आवश्यकतेनुसार संसाधने वाढवू किंवा कमी करू शकता.
• डेटा सुरक्षितता - मोठ्या क्लाऊड कंपन्या सुरक्षा, बॅकअप आणि डेटा रिकव्हरीची हमी देतात.
• कोणत्याही ठिकाणाहून ऍक्सेस - क्लाऊडमुळे इंटरनेट असले की जगात कुठूनही तुमचा डेटा उपलब्ध असतो.
• अपडेट्स आणि देखभाल - सर्व अपडेट्स आपोआप क्लाऊडवर होतात. वापरकर्त्याला काहीही डाउनलोड करावे लागत नाही.
क्लाऊड कम्प्युटिंगमधील सुरक्षा
क्लाऊडमध्ये डेटा साठवताना सुरक्षा अत्यंत महत्त्वाची असते. त्यामुळे सर्व मोठ्या कंपन्या एन्क्रिप्शन, मल्टी-फॅक्टर ऑथेंटिकेशन आणि फायरवॉल संरक्षण देतात. तरीही वापरकर्त्यांनी पासवर्ड सुरक्षित ठेवणे आणि टू-स्टेप व्हेरिफिकेशन वापरणे आवश्यक आहे.
क्लाऊड कम्प्युटिंगचे प्रकार (डिप्लॉयमेंट मॉडेल्स)
क्लाऊड वापरण्याचे तीन वेगवेगळे मॉडेल्स आहेत
1️⃣ Public Cloud - हे सर्वांसाठी खुले असते.
उदाहरण - Google Cloud, AWS
2️⃣ Private Cloud - हे एखाद्या खासगी संस्थेसाठी असते, जसे की बँक किंवा सरकारी विभाग.
3️⃣ Hybrid Cloud - यात Public आणि Private क्लाऊड दोन्हींचा संयोग असतो.
क्लाऊड कम्प्युटिंगचे काही उदाहरणे
• Google Drive – फाइल स्टोरेजसाठी
• Netflix/YouTube – व्हिडिओ स्ट्रीमिंगसाठी
• Zoom/Google Meet – ऑनलाइन मीटिंगसाठी
• Dropbox – डेटा शेअरिंगसाठी
• Salesforce – CRM सॉफ्टवेअरसाठी
व्यवसायात क्लाऊड कम्प्युटिंगचा वापर
• IT कंपन्या ॲप डेव्हलपमेंटसाठी
• शाळा आणि कॉलेज ऑनलाइन शिक्षणासाठी
• बँका आणि फायनान्स संस्था डेटा सुरक्षा आणि रिपोर्टिंगसाठी
• हॉस्पिटल्स पेशन्ट रेकॉर्ड साठवण्यासाठी
क्लाऊड कम्प्युटिंगचे भविष्य
भविष्यात क्लाऊड कम्प्युटिंगचा वापर AI, IoT (Internet of Things) आणि Big Data सोबत वाढणार आहे. जगातील बहुतेक कंपन्या त्यांचे ९०% डेटा आणि ॲप्लिकेशन्स क्लाऊडवर हलवतील अशी अपेक्षा आहे.
क्लाऊड कम्प्युटिंग ही केवळ तांत्रिक नव्हे तर आर्थिक आणि व्यावहारिकदृष्ट्या अत्यंत फायदेशीर आहे. ती डेटा साठवण्यापासून ॲप्लिकेशन चालवण्यापर्यंत सर्वकाही सोपे, जलद आणि सुरक्षित करते. आजच्या डिजिटल जगात, जर तुम्हाला तुमचा व्यवसाय वाढवायचा असेल किंवा तंत्रज्ञानाच्या युगात पुढे राहायचे असेल, तर क्लाऊड कम्प्युटिंग शिकणे आणि वापरणे आवश्यक आहे.