आज आपण वापरत असलेले इंटरनेट केवळ उपग्रहांवर अवलंबून नाही. जगभरातील ९५% पेक्षा जास्त आंतरराष्ट्रीय डेटा हा समुद्राखाली असलेल्या फायबर ऑप्टिक अंडरसी केबल्स मधून जातो. या केबल्सना जगाचे इंटरनेट बॅकबोन असे म्हटले जाते. पण, या केबल्सना सुरक्षित ठेवणे ही मोठी जबाबदारी आहे कारण त्यांच्यावर सायबर अटॅक, नैसर्गिक आपत्ती, जहाजांची हालचाल आणि राजकीय तणाव यांसारखे विविध धोके असतात.
त्यांच्यावर झालेला हल्ल्याचा परिणाम लाखो लोकांच्या इंटरनेट सेवांवर होऊ शकतो. म्हणूनच आंतरराष्ट्रीय सहकार्य, प्रगत तंत्रज्ञान, आणि सतत मॉनिटरिंग हे त्यांच्या सुरक्षिततेसाठी आवश्यक आहे.
डिजिटल युगात सुरक्षित आणि स्थिर इंटरनेटसाठी अंडरसी केबल सुरक्षा ही आजच्या काळातील सर्वात मोठी गरज ठरली आहे.
या ब्लॉगमध्ये आपण जाणून घेऊ –
• अंडरसी केबल्सचे महत्त्व
• त्यांना असलेले सुरक्षा आणि धोके
• जागतिक स्तरावर त्यांचे संरक्षण कसे केले जाते
अंडरसी केबल्स म्हणजे काय?
अंडरसी केबल्स म्हणजे समुद्राखाली असलेले लांब फायबर ऑप्टिक केबल्स जे इंटरनेट, फोन कॉल्स, फायनान्शियल ट्रान्झॅक्शन्स आणि सरकारी कम्युनिकेशन यांसाठी वापरले जातात. या केबल्सची लांबी हजारो किलोमीटर असते. त्यामध्ये केसिंग, प्रोटेक्टिव्ह लेयर आणि फायबर स्ट्रॅण्ड असतात. डेटा लाइट-सिग्नल्स च्या स्वरूपात पाठवला जातो, ज्यामुळे इंटरनेट स्पीड खूप जास्त असतो.
उदा. Asia-Africa-Europe (AAE-1) किंवा SEA-ME-WE 6 सारख्या मोठ्या केबल्स भारत, मध्यपूर्व आणि युरोपला जोडतात.
अंडरसी केबल्सना असलेले प्रमुख धोके
१. नैसर्गिक आपत्ती - भूकंप, सुनामी किंवा समुद्रतळातील ज्वालामुखीमुळे केबल्स तुटू शकतात.
उदा. २००६ मध्ये तैवानमध्ये आलेल्या भूकंपामुळे आशियातील इंटरनेट काही दिवस विस्कळीत झाले होते.
२. जहाजांची हालचाल - फिशिंग नेट्स किंवा अँकरिंगमुळे केबल्स कापल्या जाण्याचा मोठा धोका असतो. जगातील ६०% केबल डॅमेजेस याच कारणामुळे होतात.
३. सायबर अटॅक आणि गुप्तहेरगिरी - काही देश गुप्तपणे अंडरसी केबल्सवर नजर ठेवतात किंवा डेटा इंटरसेप्ट करतात. यामुळे गोपनीय माहिती धोक्यात येऊ शकते.
४. दहशतवादी हल्ले - मोठ्या शहरांचे इंटरनेट सेवा थांबवण्यासाठी अंडरसी केबल्स टार्गेट होऊ शकतात.
५. राजकीय तणाव - सीमावाद किंवा आंतरराष्ट्रीय संघर्षांमुळे केबल्सवर नियंत्रण ठेवण्याची जबाबदारी वाढते.
अंडरसी केबल सुरक्षा का महत्त्वाची आहे?
• ग्लोबल इकॉनॉमी – आंतरराष्ट्रीय बँकिंग व ट्रेडसाठी जलद इंटरनेट आवश्यक आहे.
• डिजिटल कम्युनिकेशन – ई-मेल्स, व्हिडिओ कॉल्स, सोशल मीडिया यावर अवलंबून आहे.
• राष्ट्रीय सुरक्षा – सैनिकी आणि सरकारी कम्युनिकेशन सुरक्षित ठेवण्यासाठी गरजेचे आहे.
• डेटा प्रायव्हसी – माहिती चोरीला जाऊ शकते यासाठी संरक्षण आवश्यक.
अंडरसी केबलची सुरक्षा कशी होते?
१. फिजिकल प्रोटेक्शन - केबल्स समुद्रतळात बरीड (Buried) केल्या जातात. किनाऱ्याजवळील भागात त्यांना अतिरिक्त आर्मर दिले जाते.
जहाजांना स्पेशल केबल झोन मॅप्स दिले जातात जेणेकरून अँकर टाकताना नुकसान होऊ नये.
२. मॉनिटरिंग - काही ठिकाणी अंडरवॉटर सेन्सर्स लावले जातात. रिअल-टाइम अलर्ट सिस्टीमद्वारे डॅमेज लगेच लक्षात येते.
३. आंतरराष्ट्रीय कायदे आणि करार - United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) अंतर्गत केबल्सचे संरक्षण केले जाते. देशांमधील डिफेन्स को-ऑपरेशन वाढवले जाते.
४. स्पेशल रिपेअर शिप्स - अंडरसी केबल्स तुटल्यास केबल रिपेअर व्हेसल्स लगेच घटनास्थळी पाठवले जातात. काही वेळा सबमरीन रोबोट्स (ROVs) चा वापर करून केबल्स दुरुस्त केल्या जातात.
५. प्रगत तंत्रज्ञान - केबल एन्क्रिप्शन वापरले जाते ज्यामुळे डेटा इंटरसेप्ट केला तरी तो वाचता येत नाही.
भारताची भूमिका - भारत समुद्राभोवती असल्यामुळे अंडरसी केबल नेटवर्कसाठी महत्वाचा आहे. चेन्नई, मुंबई आणि कोची हे प्रमुख लँडिंग स्टेशन हब्स आहेत. भारताने अलीकडेच BharatNet, Digital India सारख्या प्रकल्पांतर्गत ग्रामीण भागात इंटरनेट पोहोचवण्यासाठी या केबल्सचा वापर वाढवला आहे. राष्ट्रीय सुरक्षेसाठी भारतीय नौदल या केबल्सवर सतत लक्ष ठेवते.
वारंवार विचारले जाणारे प्रश्न (FAQs)
प्र.१ : अंडरसी केबल्स का महत्वाचे आहेत?
उ : कारण जगातील ९५% आंतरराष्ट्रीय इंटरनेट अंडरसी मधून जातो.
प्र.२ : अंडरसी केबल्सला सर्वात जास्त धोका कशामुळे असतो?
उ : जहाजांचे अँकर्स आणि फिशिंग नेट्समुळे.
प्र.३ : या केबल्सना सुरक्षित कसे ठेवले जाते?
उ : समुद्रतळात बरीड केल्या जातात, मॉनिटरिंग सिस्टम बसवले जाते, आणि रिपेअर शिप्स तयार ठेवतात.
प्र.४ : भारतात अंडरसी केबल्स कुठे लँड होतात?
उ : मुंबई, चेन्नई, आणि कोची येथे मोठी लँडिंग स्टेशन आहेत.
प्र.५ : भविष्यातील मोठे धोके कोणते आहेत?
उ : सायबर वॉरफेअर, डेटा ट्रॅफिक वाढ आणि क्लायमेट चेंज यांचा मोठा परिणाम होऊ शकतो.