प्रधानमंत्री सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग योजना : फायदे आणि पात्रता, सविस्तर माहिती
भारतामध्ये अन्न प्रक्रिया उद्योगाला मोठे महत्त्व आहे. शेतकऱ्यांकडून उत्पादन झालेल्या पिकांचे मूल्यवर्धन करून बाजारपेठेत त्यांची स्पर्धात्मकता वाढविणे हे या क्षेत्राचे मुख्य उद्दिष्ट आहे. केंद्र शासनाने या उद्देशासाठी प्रधानमंत्री सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग योजना (PMFME Scheme) २०२० मध्ये सुरू केली. ही योजना आत्मनिर्भर भारत अभियानाचा एक महत्त्वपूर्ण भाग आहे.
प्रधानमंत्री सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग योजना (PMFME) ही केंद्र शासनाची एक महत्वाकांक्षी योजना आहे. यामध्ये सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योगातील व्यक्ती, गट, स्वयं-सहायता गट (SHG), शेतकरी उत्पादक संघटना (FPO) आणि सहकारी संस्था यांना आर्थिक सहाय्य दिले जाते.
योजनेचे महत्त्व
भारतामध्ये सुमारे २५ लाख सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग कार्यरत आहेत. त्यातील बहुसंख्य उद्योग असंघटित क्षेत्रात आहेत. PMFME योजनेमुळे हे उद्योग संघटित, सक्षम व तंत्रज्ञानाधारित होत आहेत. यामुळे –
• शेतकऱ्यांना त्यांच्या पिकांचा चांगला दर मिळतो.
• ग्रामीण भागात स्थलांतर कमी होते.
• उद्योजकांना स्वावलंबनाची संधी मिळते.
या योजनेचे उद्दिष्ट म्हणजे –
• ग्रामीण भागातील लघु व सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योगांना प्रोत्साहन देणे
• रोजगाराच्या नवीन संधी निर्माण करणे
• शेतमालाचे मूल्यवर्धन करणे
• स्थानिक उत्पादनांना राष्ट्रीय व आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत पोहोचवणे
या योजनेचे प्रमुख उद्दिष्टे
सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योगांचे औपचारिकीकरण करणे, स्थानिक उत्पादनांचे ब्रँडिंग व मार्केटिंग वाढवणे, उत्पादन तंत्रज्ञानात आधुनिकीकरण करणे, सूक्ष्म उद्योजकांना क्रेडिट लिंक्ड सबसिडी देऊन आर्थिक भार कमी करणे, महिला, शेतकरी व उद्योजकांना स्वावलंबी बनवणे.
प्रधानमंत्री सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग योजनेचे फायदे
१. आर्थिक सहाय्य - सूक्ष्म उद्योजकांना क्रेडिट लिंक्ड कॅपिटल सबसिडी दिली जाते. प्रकल्प खर्चाच्या ३५% पर्यंत सबसिडी, जास्तीत जास्त ₹१० लाखांपर्यंत मिळू शकते. लाभार्थ्याने स्वतः किमान १०% रक्कम भांडवली म्हणून गुंतवावी लागते.
२. कौशल्य विकास प्रशिक्षण - अन्न प्रक्रिया क्षेत्रातील आधुनिक तंत्रज्ञान व कौशल्य प्रशिक्षण दिले जाते. उत्पादन, पॅकेजिंग, लेबलिंग व मार्केटिंगसाठी प्रशिक्षण उपलब्ध.
३. ब्रँडिंग व मार्केटिंग सहाय्य - स्थानिक उत्पादनांना ब्रँडिंगसाठी आर्थिक मदत. पॅकेजिंग सुधारणा व राष्ट्रीय/आंतरराष्ट्रीय प्रदर्शनांमध्ये भाग घेण्यासाठी संधी.
४. रोजगार निर्मिती - ग्रामीण व शहरी भागात मोठ्या प्रमाणात रोजगाराच्या संधी उपलब्ध होतात. महिला व युवकांना उद्योग स्थापनेची संधी.
५. क्लस्टर-आधारित विकास - विशिष्ट क्षेत्रातील (जसे आंबा, हळद, डाळी, फळ प्रक्रिया) उद्योगांना क्लस्टर स्वरूपात विकसित केले जाते.
या योजनेत कोण पात्र आहे?
प्रधानमंत्री सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग योजनेअंतर्गत खालील व्यक्ती व संस्था पात्र ठरतात.
१. वैयक्तिक उद्योजक - सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग चालवणारे किंवा नवीन उद्योग सुरू करू इच्छिणारे व्यक्ती. वय किमान १८ वर्षे असावे. किमान ८वी उत्तीर्ण शैक्षणिक पात्रता.
२. स्वयं-सहायता गट (SHG) - अन्न प्रक्रिया व्यवसायासाठी कार्यरत SHG सदस्यांना मदत. सामूहिक कर्ज व ब्रँडिंगसाठी सहाय्य उपलब्ध.
३. शेतकरी उत्पादक संघटना (FPO) - शेतकरी गट एकत्र येऊन प्रक्रिया उद्योग सुरू करू शकतात. त्यांना सामान्य व क्लस्टर स्तरावर आर्थिक मदत.
४. सहकारी संस्था - सहकारी संस्थांनाही ब्रँडिंग, पॅकेजिंग, विपणनासाठी निधी उपलब्ध होतो.
अर्ज कसा करावा?
• अधिकृत वेबसाइट – https://pmfme.mofpi.gov.in
• ऑनलाइन नोंदणी करून आवश्यक कागदपत्रे अपलोड करावी.
• व्यवसाय आराखडा (Business Plan) तयार करावा.
• अर्जाची पडताळणी झाल्यावर बँक कर्जासोबत सबसिडी मंजूर केली जाते.
अर्ज प्रक्रिया :-
इच्छुक उद्योजकांनी आपल्या जिल्हा किंवा तालुका स्तरावरील कृषी विभागाशी संपर्क साधावा किंवा अधिकृत संकेतस्थळावर जाऊन अर्ज सादर करावा. अर्ज प्रक्रिया संबंधित अन्नप्रक्रिया विभागामार्फत
राबवली जाते.
आवश्यक कागदपत्रे :-
• आधारकार्ड, पॅनकार्ड
• व्यवसाय आराखडा (Project Report)
• बँक खाते तपशील
• राहत्या पत्त्याचा पुरावा
• शिक्षण प्रमाणपत्र (किमान ८वी उत्तीर्ण)
• SHG/FPO/Cooperative संस्थांची नोंदणी कागदपत्रे (लागल्यास)
प्रधानमंत्री सूक्ष्म अन्न प्रक्रिया उद्योग योजना (PMFME) ही सूक्ष्म उद्योजक, महिला, शेतकरी आणि गट उद्योजकांसाठी सुवर्णसंधी आहे. आर्थिक सहाय्य, कौशल्य विकास, ब्रँडिंग व मार्केटिंगच्या माध्यमातून ही योजना अन्न प्रक्रिया उद्योगाला नवा वेग देते.
जर तुम्ही अन्न प्रक्रिया उद्योग सुरू करण्याचा विचार करत असाल, तर ही योजना तुमच्यासाठी अतिशय उपयुक्त आहे.